Μαρίνα Δημητράκη, MD, MSc, M.H.A., PhD, EFOG-EBCOG, Γυναικολόγος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, European Fellow of Reproductive Medicine ESHRE/EBCOG, Επιστημονικά Υπεύθυνη Embryolab
Η συχνότητα εμφάνισης παχυσαρκίας είναι παγκοσμίως σημαντικά μεγαλύτερη στις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες. Αυτό το γεγονός, αποκτά ιδιαίτερη σπουδαιότητα στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας καθώς πέρα από τις επιπτώσεις που αυτή έχει στη γενικότερη υγεία τους θα πρέπει να λάβουν υπόψη την επίδραση της παχυσαρκίας στην αναπαραγωγική τους υγεία. Η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με χαμηλότερα ποσοστά αυτόματης σύλληψης αλλά και με χαμηλότερα ποσοστά επίτευξης κύησης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση.
Πώς επηρεάζει η παχυσαρκία τη γονιμότητα; Φαίνεται πως η παχυσαρκία έχει μία πολυπαραγοντική επίδραση στη φυσιολογία της αναπαραγωγικής λειτουργίας της γυναίκας μέσα από την αυξημένη παρουσία οξειδωτικού στρες, της λιποτοξικότητας και την ενεργοποίηση προφλεγμονωδών παραγόντων και μονοπατιών.
Αρχικά η αναστολή της ομαλής λειτουργίας του άξονα υποθάλαμος – υπόφυση – ωοθήκες έχει τεκμηριωθεί ως βασικός μηχανισμός μέσω του οποίου το αυξημένο σωματικό βάρος προκαλεί διαταραχές του εμμηνορυσιακού κύκλου. Επιπρόσθετα, τεκμηριώνεται μια ανεξάρτητη επίδραση της παχυσαρκίας στο ενδομήτριο με μειωμένο βαθμό φθαρτοποίησης ως απάντηση στην ορμονική διέγερση και μείωση των εν δυνάμει σημείων εμφύτευσης. Εξάλλου είναι ξεκάθαρη και τεκμηριωμένη τόσο η επίδραση της υπεροιστρογοναιμίας στο ενδομήτριο καθώς και τα αποτελέσματά της.
Μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον έχει η άμεση επίδραση της παχυσαρκίας στην ωοθήκη και τα ωάρια. Μελέτες σε ανθρώπους δείχνουν μορφολογικές ανωμαλίες και χαμηλή δυναμική στα ωάρια γυναικών με υψηλό BMI. Είναι εξαιρετικής σημασίας το γεγονός ότι η παχυσαρκία φαίνεται να συνδέεται με τα επίπεδα της αντιμυλλερίου ορμόνης (ΑΜΗ). Πρόσφατες μεγάλου μεγέθους μελέτες δείχνουν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα ΑΜΗ στις γυναίκες με υψηλό ΒΜΙ άσχετα με την παρουσία ή μη συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS). Μάλιστα διαπιστώνεται μια πτώση κατά 23.7% στα επίπεδα ΑΜΗ καθώς και μείωση στον αριθμό ωοθυλακίων με άντρο (antral follicle count – AFC) γυναικών με υψηλό δείκτη μάζας σώματος σε σχέση με γυναίκες φυσιολογικού σωματικού βάρους.
Σε ό,τι αφορά την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, φαίνεται πως γυναίκες με υψηλό δείκτη μάζας σώματος:
· έχουν μειωμένη απάντηση στα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης,
· παράγουν μικρότερο αριθμό ωαρίων
· έχουν χαμηλότερα ποσοστά κλινικών κυήσεων και γεννήσεων σε σχέση με γυναίκες φυσιολογικού βάρους.
Eιδικότερα, τα ωάρια γυναικών με παχυσαρκία, που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση είναι συχνά μικρότερα, έχουν χαμηλότερες πιθανότητες εξέλιξης μετά τη γονιμοποίηση ενώ τα έμβρυα που προκύπτουν παρουσιάζουν αλλαγές στο μεταβολισμό τους, με χαμηλή κατανάλωση γλυκόζης και αύξηση των τριγλυκεριδίων. Επιπλέον, το υψηλό ΒΜΙ έχει συσχετιστεί με χαμηλότερο ποσοστό ωριμότητας των ωαρίων και μεταβολές στη μειωτική άτρακτο, ενώ το ωοθυλακικό υγρό αυτών των γυναικών παρουσιάζει μεταβολές στη σύνθεσή του σε κυτοκίνες (adipokine), δείκτες φλεγμονής (C-reactive protein) και ελεύθερα λιπαρά οξέα. Επίσης, η αυξημένη λεπτίνη που παρατηρείται στις γυναίκες με υψηλό βάρος, παραμένει αυξημένη στο ωοθυλακικό τους υγρό και συσχετίζεται με μείωση των επιπέδων της ΑΜΗ.
Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν μια πιθανή αθροιστική επίδραση της παχυσαρκίας: Γυναίκες παχύσαρκες ήδη από την ηλικία των 18 έχουν χαμηλότερα επίπεδα ΑΜΗ σε σχέση με γυναίκες που είναι παχύσαρκες αλλά είχαν φυσιολογικό βάρος στην ηλικία των 18. Αν και οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες φαίνεται να βελτιώνουν το μεταβολικό περιβάλλον εντούτοις οι ανωμαλίες στη μειωτική άτρακτο και τα μιτοχόνδρια επιμένουν, γεγονός που πιστοποιεί ίσως μια μη αναστρέψιμη βλάβη στην ωοθήκη .
REFERENCES
Lia A. Bernardi, Mercedes R. Carnethon, Peter J. de Chavez, Deborah E. Ikhena, Lisa M. Neff, Donna D. Baird, Erica E. Marsh, Relationship between obesity and anti-Müllerian hormone in reproductive-aged African American women, Obesity 2017,Volume25, Issue1,P 229-235
Samantha B. Schon,Hannah E. Cabre,Leanne M. Redman, The impact of obesity on reproductive health and metabolism in reproductive-age females, Fertility and Sterility 2024, Volume 122,Issue 2p193-394.
Julie S. Rhee, Jessica L. Saben, Allyson L. Mayer, Maureen B. Schulte, Zeenat Asghar, Claire Stephens, Maggie M.-Y. Chi, Kelle H. Moley,
Diet-induced obesity impairs endometrial stromal cell decidualization: a potential role for impaired autophagy,Human Reproduction, 2016, Volume 31, Issue 6, 1315–1326
Oldfield AL, Kazemi M, Lujan ME. Impact of obesity on anti-mullerian hor- mone (AMH) levels in women of reproductive age. J Clin Med 2021;10: 3192
Jaswa EG, Rios JS, Cedars MI, Santoro NF, Pavone MEG, Legro RS, et al. Increased body mass index is associated with a nondilutional reduction in antimullerian hormone. J Clin Endocrinol Metab 2020;105:3234–42
Leary C, Leese HJ, Sturmey RG. Human embryos from overweight and obese women display phenotypic and metabolic abnormalities. Hum Re- prod 2015;30:122
Gonzalez MB, Robker RL, Rose RD. Obesity and oocyte quality: significant implications for ART and emerging mechanistic insights. Biol Reprod 2022; 106:338–50
Gonzalez MB, Lane M, Knight EJ, Robker RL. Inflammatory markers in hu- man follicular fluid correlate with lipid levels and body mass index. J Reprod Immunol 2018;130:25–9.
