Dr. Μαρίνα Δημητράκη, MD, MSc, MHA, PhD, EFOG-EBCOG, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αναπαραγωγικής Ιατρικής, ESHRE/EBCOG
Με κεντρική ιδέα τη φράση ‘’Fertility treatment starts with preconception care” – Η θεραπεία για τη γονιμότητα ξεκινά με την προετοιμασία της κύησης και σύνθημα το ‘’Optimize natural fertility’’- Βελτίωσε τη φυσική γονιμότητα, τόσο η ESHRE (European Society of Human Reproduction and Embryology) όσο και η ASRM (American Society of Reproductive Medicine) δημοσιεύουν συστάσεις και επιστημονικά τεκμηριωμένες τοποθετήσεις με στόχο τη βελτιστοποίηση της πιθανότητας εγκυμοσύνης, είτε μέσω της φυσικής σύλληψης είτε μέσω της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Η τεχνολογια αιχμής που υποστηρίζει το σύγχρονο Εργαστήριο Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, μας εξασφαλίζει ένα σταθερό περιβάλλον καλλιέργειας και μας δίνει τη δυνατότητα επιλογής των ωαρίων και εμβρύων με την υψηλότερη δυνατότητα εμφύτευσης. Επόμενος στόχος μας, είναι η ανάπτυξη μεθόδων για τη βελτίωση της ποιότητας του ωαρίου και του σπέρματος, καθώς και του περιβάλλοντος της μήτρας, όπου πραγματοποιείται η εμφύτευση και αναπτύσσεται η εγκυμοσύνη, προκειμένου να αυξηθούν ακόμη περισσότερο οι πιθανότητες κύησης.
Ηλικία
Βασική παράμετρος τόσο στη φυσική, όσο και στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι η ηλικία.
Παρατηρείται μείωση της γονιμότητας για τις γυναίκες περίπου στο μισό για την ηλικία των 30 σε σχέση με την ηλικία των 20. Ακόμη σημαντικότερη μείωση της πιθανότητας σύλληψης και της ποιότητας των ωαρίων ισχύει για τις γυναίκες μετά την ηλικία των 35 ετών.
Για τους άνδρες αν και οι παράμετροι του σπέρματος αρχίζουν να φθίνουν μετά την ηλικία των 35, η γονιμότητά τους δεν φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά πριν την ηλικία των 50 ετών. Επομένως κάθε γυναίκα μετά την ηλικία των 35 που μετά από 6 μήνες τακτικών επαφών δεν έχει πετύχει εγκυμοσύνη, θα πρέπει από κοινού με τον σύντροφο να ζητούν την βοήθεια ειδικού.
Σεξουαλική επαφή
Η αύξηση της συχνότητας των επαφών βελτιστοποιεί την πιθανότητα σύλληψης. Υψηλότερες πιθανότητες παρατηρούνται για τα ζευγάρια που έχουν επαφή κάθε 1-2 ημέρες κατά τη διάρκεια του παράθυρου εμφύτευσης (ημέρα ωορρηξίας και 6 ημέρες πριν από αυτή). Για τα ζευγάρια που δεν έχουν συχνά επαφή, η χρήση συσκευής προσδιορισμού της ωορρηξίας έχει όφελος.
Βάρος
Η διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους είναι πρωταρχικής σημασίας καθώς ο κίνδυνος υπογονιμότητας αυξάνει στο 78% για γυναίκες παχύσαρκες και υπέρβαρες, ποσοστό υψηλό σε αντίθεση με το 27% για τις γυναίκες φυσιολογικού δείκτη μάζας σώματος. Ωστόσο δεν ισχύει ούτε το “όσο χαμηλότερο βάρος τόσο καλύτερα’’ καθώς αποδεικνύεται πως υπερβολικά χαμηλού βάρους γυναίκες έχουν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερη πιθανότητα επίτευξης κύησης. Η δίαιτα σε συνδιασμό με τη σωματική άσκηση για την απώλεια βάρους προτιμούνται σε σχέση με χειρουργικές ή φαρμακολογικές θεραπείες. Ανάλογα δεδομένα ισχύουν και για τους άνδρες καθώς φαίνεται πως για κάθε 10 επιπλέον κιλά άνω του ιδανικού βάρους παρατηρείται 10% αύξηση του κινδύνου υπογονιμότητας.
Διατροφή
Ποια όμως είναι η ιδανική διατροφή; Μελέτες έχουν δείξει πως η μεσογειακή διατρoφή (υψηλή περιεκτικότητα σε Ω-3 λιπαρα οξέα, βιταμίνη D) έχει σημαντικά ευεργητική επίδραση τόσο στην ποιότητα και την εξέλιξη των εμβρύων όσο και στην υποδεκτικότητα του ενδομήτριου περιβάλλοντος και τα πρώτα στάδια της κύησης. Ενώ δεν είναι ξεκάθαρο ακόμη αν και πως επηρεάζουν τη γονιμότητα άλλου τύπου δίαιτες (χορτοφάγων, χαμηλών λιπαρών, διαλειματικές κ.ά.). Τα υψηλά επίπεδα υδραργύρου που προσλάμβάνει κάποιος καταναλώνοντας μεγάλα ψάρια, επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα. Για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θεωρείται απαραίτητη η λήψη συμπληρώματος φολικού οξεός (400mcg-4mg/ημέρα). Επιπλέον, θα πρέπει να ελέγχονται για τις ανάγκες τους σε σίδηρο, βιταμίνη Α, Β, Β12, D, ασβέστιο και να χορηγούνται τα αντίστοιχα συμπληρώματα.
Κάπνισμα
Η διακοπή καπνίσματος θεωρείται επιβεβλημένη για κάποιον που θέλει να αποκτήσει παιδί. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν την αρνητική επίδραση του καπνίσματος στη γονιμότητα των γυναικών και την αύξηση του ρυθμού ελάττωσης των ωαρίων καθώς η εμμηνόπαυση εμφανίζεται 1-4 χρόνια νωρίτερα στις καπνίστριες. Το κάπνισμα επηρεάζει στο σπέρμα επηρεάζει τόσο την συγκέντρωση και την κινητικότητα όσο και την μορφολογία. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι το κάπνισμα στη διάρκεια της κύησης επηρεάζει τον αριθμό των ωοκυττάρων και σπερματοκυττάρων των κυοφορούντων εμβρύων, επομένως τη μελλοντική τους γονιμότητα.
Αλκοόλ & Καφές
Η κατανάλωση αλκοόλ ( > 2 αλκοολούχα ποτά/ημέρα) καθώς και καφείνης ( > 200-300 mgr/ημέρα) επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα. Επιπλέον, η καφείνη αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής στις γυναίκες. Στους άνδρες, φαίνεται πως επιδρά βλαπτικά στο DNA των σπερματοζωαρίων.
Υγιεινός τρόπος ζωής και άσκηση
Η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής περιλαμβάνει και την αποφυγή περιβαλλοντικών ρύπων και τοξικών που λειτουργούν σαν ενδοκρινικοί διαταρράκτες και επηρεάζουν την αναπαραγωγική λειτουργία και στα δύο φύλα (πλαστικά, παρασιτοκτόνα, βαρέα μέταλλα, οργανικοί διαλύτες, ακτινοβολία). Επιπλέον η τήρηση ενός καθημερινού προγράμματος μέτριας δυσκολίας σωματικής άσκησης 30 περίπου λεπτών επιδρά ευεργετικά και ποικιλοτρόπως στην αναπαραγωγή.
Η βελτιστοποίηση βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών παραγόντων στη ζωή του ζευγαριού έχει θετική επίδραση στην υγεία και τελικά στην αναπαραγωγική του λειτουργία. Καθώς μελέτες σε διαδοχικές γενιές επισημαίνουν την επίδραση της διατροφής, του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος όχι μόνο στην επίτευξη κύησης αλλά και στην υγεία των απογόνων μέσω επιγενετικών μηχανισμών, αντιλαμβάνεται κανείς πως η συμβουλευτική για βελτιστοποίηση της υγείας πριν τη σύλληψη πρέπει να αποτελεί βασικό κομμάτι της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.
Βιβλιογραφία
