Δρ Νίκος Χριστοφορίδης, MD, MSc, FRCOG, Χειρουργός Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Επιστημονικός & Κλινικός Διευθυντής Embryolab, Συνιδρυτής Embryolab Academy
Ξεκινά τη ζωή της με τις ωοθήκες γεμάτες ωάρια, κάθε ένα από αυτά με προορισμό την ωορρηξία και τελικά την αρχή μιας νέας ζωής. Κάθε γυναίκα γεννιέται με έναν δικό της αριθμό ωαρίων και δεν πρόκειται να δημιουργήσει καινούρια ωάρια από την αρχή, κάτι αρκετά διαφορετικό από ότι συμβαίνει σε έναν άνδρα, που συνεχίζει να δημιουργεί νέα σπερματοζωάρια καθόλη τη διάρκεια της ζωής του.
Τα αποθέματα σε ωάρια, ή αλλιώς οι εφεδρείες της ωοθήκης, είναι ένας πολύ χρήσιμος δείκτης της λειτουργίας της ωοθήκης στις γυναίκες που ακολουθούν το δρόμο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η γνώση του αποθέματος αυτού βοηθά τους γιατρούς τόσο στο να προβλέψουν πόσα ωάρια περιμένουν να συλλέξουν κατά τη θεραπεία, όσο και την πιθανότητα μίας εγκυμοσύνης με την ολοκλήρωση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ο λόγος είναι πως όσο μεγαλύτερο το απόθεμα σε ωάρια, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα να βρεθεί ένα καλό και ποιοτικό ωάριο που θα οδηγήσει σε εγκυμοσύνη. Όμως, δεν είναι μόνο η ευκολία στην πρόβλεψη του αριθμού των ωαρίων που θα συλλέξει, είναι και η πληροφορία που δίνει το απόθεμα ωαρίων στο γιατρό να επιλέξει ποιο πρωτόκολλο θεραπείας θα ακολουθήσει, ποια φάρμακα δηλαδή, σε ποια δοσολογία και με ποια σειρά κατά την διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Έτσι, στις περιπτώσεις με μεγάλο απόθεμα ωαρίων φροντίζουμε να περιορίσουμε τα φάρμακα, για να αποφύγουμε παρενέργειες, όπως το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών, ενώ αντίθετα σε περιορισμένο απόθεμα ωαρίων σχεδιάζουμε τη θεραπεία προσαρμόζοντας φάρμακα και δοσολογίες στην ικανότητα που έχει η ωοθήκη για να αντιδράσει και να αναπτύξει ωάρια.
Στη σύγχρονη πράξη, η εξέλιξη της ενδοκρινολογίας και της υπερηχογραφίας των ωοθηκών επιτρέπει στους γιατρούς της υποβοήθησης της αναπαραγωγής να έχουν μία πολύ καλή εικόνα του αποθέματος των ωαρίων μιας γυναίκας. Οι μέθοδοι που υπάρχουν σήμερα επιτρέπουν την εκτίμηση αυτή με ακρίβεια, ανεξάρτητα από την ημέρα του κύκλου, και ανεξάρτητα από τον μήνα στον οποίο γίνεται η εξέταση αυτή. Τόσο η μέτρηση της ορμόνης ΑΜΗ (antimullerian), όσο και η μέτρηση των μικρών ωοθυλάκιων στην αρχή του κύκλου δίνουν μία πολύ καλή εικόνα του αποθέματος και αποτελούν σήμερα βασικές εξετάσεις πριν το ξεκίνημα μίας ορμονικής θεραπείας.
Η ορμόνη ΑΜΗ, μία ουσία που παράγεται από τα κύτταρα που περιβάλλουν το ωάρια στα αρχικά στάδια της ωρίμανσης του, μας δίνει μία πολύ καλή εκτίμηση του αριθμού των ωαρίων που μπορεί να δώσει μία ωοθήκη κατά την ορμονική διέγερση, ενώ το υπερηχογράφημα στις πρώτες ημέρες της περιόδου καταγράφει τα ωοθυλάκια με μικρό μέγεθος, από τα οποία θα ξεκινήσουν να ωριμάζουν τα ωάρια κατά την ορμονική θεραπεία.
Ο συνδυασμός των σύγχρονων εξετάσεων και η αξιολόγηση τους σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά, επιτρέπει στους γιατρούς της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σήμερα, να προβλέψουν με ακρίβεια την πιθανότητα να συλλέξουν ωάρια και αντίστοιχα την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Βέβαια, το απόθεμα ωαρίων δεν παύει να είναι μια αναφορά αριθμητική. Γι’ αυτό και δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ αποθέματος ωαρίων και ποιότητας ωαρίων. Το τελευταίο είναι και ιδιαίτερα σημαντικό όταν συχνά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με εξετάσεις χαμηλού αποθέματος ωαρίων που δημιουργούν ανασφάλεια και ανησυχία σε μια γυναίκα: είναι το χαμηλό απόθεμα ωαρίων ένδειξη κακής ποιότητας ωαρίων; Η απάντηση εδώ είναι σαφής: το απόθεμα ωαρίων είναι ένας αριθμητικός δείκτης, πολύ χρήσιμος για το σχεδιασμό της θεραπείας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, ωστόσο, δεν αποτελεί δείκτη της πραγματικής ποιότητας των ωαρίων, κάτι που ακόμη, σήμερα, θεωρείται πως είναι κυρίως θέμα ηλικίας.
