Συχνές ερωτήσεις για την Ενδομητρίωση
της Μαρίνας Δημητράκη, MD, MSc, MHA, PhD, EFOG-EBCOG
Γυναικολόγος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, European Fellow of Reproductive Medicine ESHRE/EBCOG,
Αναπληρώτρια Επιστημονική Διευθύντρια Embryolab

1. Ποιες γυναίκες έχουν ενδομητρίωση;

Μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση της ενδομητρίωσης έχουν γυναίκες των οποίων η μητέρα ή η αδερφή εμφάνισαν ενδομητρίωση, η έμμηνος ρύση τους ξεκίνησε πριν την ηλικία των 11 ετών, έχουν μικρούς εμμηνορυσιακούς κύκλους (<27 ημερών), έχουν μεγάλη απώλεια αίματος στην έμμηνο ρύση ή μεγάλη διάρκεια περιόδου και τέλος γυναίκες, οι οποίες δυσκολεύονται να πετύχουν εγκυμοσύνη.

2. Μπορούμε να προλάβουμε την ενδομητρίωση;

Η ενδομητρίωση δεν μπορεί ακόμη να προληφθεί αποτελεσματικά. Ωστόσο μεταβολές του τρόπου ζωής και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών φαίνεται πως μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά τον κίνδυνο εμφάνισης. ΄Ετσι, η μέτρια φυσική δραστηριότητα, η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών και η αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ -το αλκοόλ επηρεάζει τον τρόπο που το σώμα μεταβολίζει τα οιστρογόνα- μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο.

3. Υπάρχει κληρονομικό υπόβαθρο;

Υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση στην εκδήλωση της ενδομητρίωσης. Μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την εμφάνισή της σε συγγενείς πρώτου και δευτέρου βαθμού. Καθώς έχουν ενοχοποιηθεί για την ενδομητρίωση συγκεκριμένα γονίδια και μεταλλάξεις (ARID1A) είναι προφανής η γενετική επιβάρυνση. Επιπλέον, περιβαλλοντικοί παράγοντες ευθύνονται και αυτοί για την έκφραση της γενετικής προδιάθεσης. Η κληρονομική επιβάρυνση για την ενδομητρίωση μπορεί να προέρχεται τόσο από τη μητέρα όσο και από τον πατέρα.

4. Είναι εύκολη η διάγνωσή της και πώς γίνεται;

Πολλές από τις γυναίκες με ενδομητρίωση βιώνουν πυελικό πόνο κυρίως κατά την έμμηνο ρύση ή τη σεξουαλική επαφή. Το υπερηχογράφημα μπορεί να βοηθήσει για τη διάγνωση στην περίπτωση που ο ενδομητριωσικός ιστός εντοπίζεται στην ωοθήκη με τη μορφή κύστης (ενδομητρίωμα). Ωστόσο η λαπαροσκόπηση είναι η μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση της ενδομητρίωσης.

5. Συνδέεται η ενδομητρίωση με την υπογονιμότητα;

Eάν μια γυναίκα έχει ενδομητρίωση, ενδέχεται να αντιμετωπίσει δυσκολία να μείνει έγκυος. Περίπου 30-50% των γυναικών με ενδομητρίωση έρχονται αντιμέτωπες με την υπογονιμότητα. Η ενδομητρίωση μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα της γυναίκας προκαλώντας ανατομικές μεταβολές λόγω της δημιουργίας συμφύσεων και απόφραξης των σαλπίγγων, μεταβολές στην ανοσολογική απόκριση, επιβάρυνση της ποιότητας των ωαρίων λόγω τροποποιήσεων στο ορμονικό τους περιβάλλον αλλά και αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα. Ωστόσο το πόσο μπορεί η ενδομητρίωση να επηρεάσει τη γονιμότητα της γυναίκας εξαρτάται από τον βαθμό και την έκτασή της.

6. Συστήνεται η ορμονική θεραπεία;

Καθώς η ενδομητρίωση είναι ορμονοεξαρτώμενη κατάσταση -χρειάζεται την παρουσία οιστρογόνων να εμφανιστεί και να αναπτυχθεί- είναι αυτονόητο πως οποιαδήποτε ορμονική θεραπεία η οποία μπορεί να καταστείλει τα επίπεδα των οιστρογόνων μπορεί να είναι αποτελεσματική προς τη βελτίωση των συμπτωμάτων ή την επίτευξη κύησης. Τα αντισυλληπτικά χάπια, προγεσταγόνα αλλά και τα ορμονικά σκευάσματα που καταστέλλουν τις ορμόνες του εμμηνορυσιακού κύκλου, έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία.

7. Συστήνεται συντηρητική ή χειρουργική αντιμετώπιση ή κάτι άλλο;

Η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης είναι απολύτως εξατομικευμένη. Η χειρουργική αντιμετώπιση καθώς μπορεί να μειώσει την έκταση της ενδομητρίωσης και να αποκαταστήσει την ανατομία των έσω γεννητικών οργάνων μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες της αυτόματης σύλληψης. Ο συνδυασμός χειρουργικής και ορμονικής/φαρμακευτικής αντιμετώπισης μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά κύησης στις γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση.

8. Η άσκηση και η διατροφή συνδέονται με την ενδομητρίωση;

H διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην κλινική εκδήλωση της ενδομητρίωσης καθώς βοηθάει το σώμα της γυναίκας να καταστείλει τη φλεγμονή που σχετίζεται με την ενδομητρίωση και να συμβάλλει στον ομαλό μεταβολισμό των οιστρογόνων.
Θετική επίδραση έχουν:

• οι φυτικές ίνες, καθώς συμμετέχουν στη μείωση των κυκλοφορούντων οιστρογόνων
• τα Ωμέγα 3 λιπαρά οξέα καταστέλλουν τη φλεγμονή που χαρακτηρίζει την ενδομητρίωση
• ιχνοστοιχεία, όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος συμβάλλουν στη μυϊκή χαλάρωση και τη μείωση της δυσμηνόρροιας.

Συστήνεται να αποφεύγονται η κατανάλωση καφείνης, αλκοόλ, κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένων τροφών, ζάχαρης και πιθανόν η γλουτένη και τα γαλακτοκομικά καθώς τα παραπάνω συνδέονται με αύξηση του επιπέδου των οιστρογόνων, έκφραση φλεγμονωδών παραγόντων και επίταση του πυελικού πόνου.

H συστηματική άσκηση βοηθάει στη βελτίωση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης καθώς ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως το κολύμπι, η γρήγορη βάδιση και το ποδήλατο συμβάλλουν στη βελτίωση του πυελικού πόνου, της διάθεσης, του ύπνου, της δυσκοιλιότητας και στην ενίσχυση των μυών του πυελικού εδάφους βελτιώνοντας τα κλινικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης.