Ποιος είναι ο σκοπός της χρήσης φαρμάκων στην εξωσωματική γονιμοποίηση;
Τα ορμονικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για την πρόκληση πολλαπλής ωοθυλακιορρηξίας, γεγονός που επιτρέπει την ταυτόχρονη συλλογή πολλών ωαρίων, με σκοπό τη δημιουργία πολλών εμβρύων, ώστε να καθίσταται πιο εύκολη η επιλογή των πιο ικανών και βιώσιμων εμβρύων προς εμφύτευση.
Ποια όργανα επηρεάζονται από την χρήση ορμονικών φαρμάκων, εκτός των ωοθηκών;
Ο μαστός, η μήτρα, οι σάλπιγγες και οι ωοθήκες είναι όλα ορμονο-ευαίσθητα όργανα. Στη θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποίηση, κατά τη διάρκεια της χρήσης ορμονικών φαρμάκων, εκτός των ωοθηκών διεγείρονται και τα υπόλοιπα ορμονο-ευαίσθητα όργανα. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με πόνο ή πρήξιμο στο στήθος, όπως και με ενοχλήσεις χαμηλά στην κοιλιά.
Είναι αλήθεια ότι τα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης συσχετίζονται με την ανάπτυξη καρκινικών όγκων;
Μέχρι σήμερα, μετά από πολλαπλές έρευνες για τη σχέση ορμονικών φαρμάκων και ανάπτυξης κακοήθων νόσων δεν έχει αποδειχτεί ότι υπάρχει αιτιολογική σχέση. Σε γυναίκες χαμηλού κινδύνου, δηλαδή χωρίς ατομικό ιστορικό ή οικογενειακό ιστορικό, η χρήση ορμονικών φαρμάκων δεν σχετίζεται με πρόκληση κακοήθων νόσων. Αντίθετα, σε γυναίκες υψηλού κινδύνου, με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό κακοήθους νόσου, μεγαλύτερης ηλικίας ή με πολλαπλές θεραπείες στο παρελθόν με ορμονικά φάρμακα συστήνεται προσοχή, καθώς η ορμονική θεραπεία μπορεί να προάγει την ανάπτυξη παθολογίας στα ορμονο-ευαίσθητα όργανα. Επομένως, βασικό στοιχείο ελέγχου πριν την έναρξη της ορμονικής θεραπείας σε μία γυναίκα είναι η λεπτομερής λήψη ιστορικού, η αναγνώριση παραγόντων επικινδυνότητας, και η διεξαγωγή προληπτικών ελέγχων, όπως το τεστ Παπανικολάου, ο υπέρηχος μαστού, η μαστογραφία και το υπερηχογράφημα γεννητικών οργάνων.
Πόσο συχνά και με ποιο τρόπο πρέπει να ελέγχεται μία γυναίκα που έχει κάνει χρήση ορμονικών φαρμάκων για θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποίηση;
Μια γυναίκα που έχει υποβληθεί σε ορμονική θεραπεία για εξωσωματική γονιμοποίηση θα πρέπει να υποβάλλεται σε τακτικό προληπτικό έλεγχο των έσω γεννητικών οργάνων και του μαστού σε ετήσια βάση. Ο διακολπικός υπέρηχος σε συνδυασμό με το τεστ Παπανικολάου προσφέρει μία πολύ αποτελεσματική προληπτική εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση κάποιας παθολογίας. Αναφορικά με το μαστό, ειδικά από την ηλικία των 35 ετών και πάνω, καλό είναι να γίνει μία μαστογραφία ως εξέταση αναφοράς, ενώ ο υπέρηχος μαστού μπορεί να γίνεται σε ετήσια βάση, καθώς δεν διαθέτει ακτινοβολία. Από την ηλικία των 40 ετών και πάνω, καλό είναι ο τακτικός έλεγχος να περιλαμβάνει το συνδυασμό μαστογραφίας και υπερήχου για τον πληρέστερο έλεγχο των μαστών.
Ποιες είναι οι πιο συχνές παρενέργειες κατά τη διάρκεια της ορμονικής θεραπείας στην εξωσωματική γονιμοποίηση;
Οι πιο συχνές ενοχλήσεις που εκδηλώνονται είναι το πρήξιμο και οι ενοχλήσεις χαμηλά στην κοιλιά, ειδικά προς την ολοκλήρωση της θεραπείας. Τα συμπτώματα αυτά σπάνια είναι σοβαρά και συνήθως υποχωρούν με την ολοκλήρωση της εμβρυομεταφοράς.
Τι είναι το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών;
Το σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών είναι αποτέλεσμα της ορμονικής θεραπείας, στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης και εκδηλώνεται όταν η διέγερση των ωοθηκών έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μεγάλου αριθμού ωοθυλακίων και υψηλή έκκριση οιστρογόνων στην κυκλοφορία. Στην πιο ήπια μορφή εκδηλώνεται με ήπια διάταση της κοιλιάς, αίσθημα βάρους και δυσφορίας. Σπάνια γίνεται πιο σοβαρό και συνοδεύεται από αναπνευστική δυσκολία, δυσλειτουργία στην νεφρική λειτουργία και την πήξη του αίματος. Το σύνδρομο υπερδιέγερσης μπορεί να αποφευχθεί τόσο με την σωστή επιλογή της δοσολογίας φαρμάκων, του κατάλληλου πρωτόκολλου διέγερσης, όπως και με την εφαρμογή μεθόδων κρυοσυντήρησης που επιτρέπουν την ολοκλήρωση της θεραπείας με εμβρυομεταφορά σε μεταγενέστερο χρόνο, όταν ο οργανισμός έχει επανέλθει σε φυσιολογικά ορμονικά επίπεδα.
Ποιες είναι οι νεότερες εξελίξεις στα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Τα νεότερα φάρμακα που έχουν αναπτυχθεί για τη θεραπεία της εξωσωματικής γονιμοποίησης επιτρέπουν την ολοκλήρωση της θεραπείας στο μισό περίπου χρονικό διάστημα συγκριτικά με τα φάρμακα της προηγούμενης γενιάς. Τα νεότερα πρωτόκολλα καθιστούν τον έλεγχο της ανταπόκρισης των ωοθηκών πιο εύκολο και επιτρέπουν την μείωση της ανάπτυξης του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Επιπλέον, πρόσφατα ενσωματώθηκαν φάρμακα στην θεραπεία υποβοήθησης που αντικαθιστούν τις καθημερινές ενέσεις με μία εφάπαξ χρήση. Κάτι τέτοιο σημαίνει λιγότερες ενέσεις, λιγότερες ενοχλήσεις από την καθημερινή χρήση ενέσεων και μεγαλύτερη ευελιξία από την πλευρά των γυναικών που υποβάλλονται σε θεραπεία.
Πως μπορούν να περιοριστούν οι παρενέργειες των ορμονικών φαρμάκων;
Αρχικά, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν η ηλικία της γυναίκας, τα αποτελέσματα των ορμονικών εξετάσεων και το ιστορικό από προηγούμενη διέγερση εφόσον υπάρχει, ώστε να επιλέγεται η ενδεδειγμένη δοσολογία φαρμάκων. Ο συχνός έλεγχος με υπερηχογραφική εξέταση, συχνά σε συνδυασμό με ορμονικές εξετάσεις βοηθάει στην πρόληψη αλλά και στην έγκαιρη αναγνώριση τυχόν επιπλοκών.
Μπορεί να γίνει θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης χωρίς φάρμακα;
Όταν υπάρχουν αντενδείξεις χρήσης ορμονικών φαρμάκων στην εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να γίνει θεραπεία εξωσωματικής σε φυσικό κύκλο. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον υπάρχει τακτικός ωορρηκτικός κύκλος, γίνεται υπερηχογραφική παρακολούθηση της φυσικής ωορρηξίας και ωοληψία του ενός ωαρίου, γονιμοποίηση και εμβρυομεταφορά. Παρά την χαμηλότερη αποτελεσματικότητα που έχει η μέθοδος αυτή, αποτελεί μία εναλλακτική προσέγγιση, όταν η χρήση φαρμάκων καθίσταται δύσκολη και επισφαλής, είτε λόγω ιστορικού, είτε, ενίοτε, λόγω ιδίας επιθυμίας.
